23-شهريور-1402, 12:26
درس خارج اصول جلسۀ 89 مورخ14اسفند1401
به نظر میرسد فائدهای که در ابتدای حدوثش، در مؤونۀ شخص بوده و سپس از مؤونهاش خارج شده، متعلق خمس میباشد بنابراین فتوای محقق خوئی به عدم تعلق خمس، فتوای صحیحی نمیباشد.
به نظر میرسد فائدهای که در ابتدای حدوثش، در مؤونۀ شخص بوده و سپس از مؤونهاش خارج شده، متعلق خمس میباشد بنابراین فتوای محقق خوئی به عدم تعلق خمس، فتوای صحیحی نمیباشد.
مرحلۀ دوم بحث آن است که آیا بعد از خروج فائده از مؤونه، باید سال بگذرد تا پرداخت خمسش واجب باشد یا همین مقدار که بعد از حدوث فائده ولو در همان زمانی که در مؤونه بوده یک سال گذشته کفایت میکند؟
مرحوم امام معتقد بودند همین مقدار که از زمان حدوث فائده یک سال گذشته باشد کفایت میکند هر چند این یک سال در همان زمانی سپری شده باشد که فائدۀ مورد نظر در مؤونه بوده است؛ بنابراین در معمول موارد که یک شیئی بعد از چند سال که در مؤونه بوده، از مؤونه خارج میشود بلافاصله باید خمسش پرداخت شود.
به خصوص مرحوم امام معتقد بودند پولی که مقدمه برای صرف در مؤونه است، جزء مؤونه نمیباشد در نتیجه اگر کسی خانهای داشته باشد که در مؤونهاش است و بخواهد این خانه را بفروشد و تبدیل به خانۀ بزرگتر کند به محض این که این خانه را فروخت و تبدیل به پول شد میفرمایند این پول بلافاصله باید تخمیس شود مگر این که خانهاش را با خانۀ دیگری تعویض کند نه این که آن را بفروشد و با پولش خانۀ دیگری بخرد.
فتوای ایشان برای مقلدینشان دردسرساز شده بود و به نظر میرسد این فتوا ناتمام است.
ظاهر ادلهای که سپری شدن سال را معتبر دانسته است در آن است که باید عنوان «الفائده التی لیست بمؤونه» به مدّت یک سال بر این مال صدق کند نه این که یک سال صرفاً فائده باشد؛ چون به لحاظ عقلائی گذشتن یک سال بر شیئی که صرفاً فائده محسوب میشود نکتهای ندارد.
شارع مقدس اجازه داده شیئی که مؤونه نیست، اگر در طول سال جزء مؤونه شد، خمسش پرداخت نشود و به نظر میرسد اعتبار سپری شدن یک سال، در طول مؤونه نبودن فائده است نه در عرض آن؛ به عبارت دیگر فائدهای که یک سال از حدوثش گذشته باشد و در مؤونه نباشد موضوع نیست بلکه فائدهای که در مؤونه نیست و در همین حالت یک سال بر آن سپری شده باشد موضوع لزوم خمس است.
خلاصه این که به نظر میرسد عقلاء از ادلۀ خمس چنین برداشت میکنند که به مدت یک سال باید عنوان «الفائده التی لیست بمؤونه» بر این مال صادق باشد تا لزوم تخمیس داشته باشد و شاهد بر این مدعا آن است که دیدگاه ایشان به ذهن افراد هم خطور نمیکرد لذا با شنیدن فتوای ایشان، نسبت به آن استیحاش و استغراب داشتند.
به تعبیر دیگر فائدهای که در بدو حدوثش در مؤونه نیست شارع مقدس فرموده است شما اجازه دارید تا یک سال آن را در مؤونۀ خود مصرف کنید و به لحاظ عقلائی فرقی ندارد مؤونه نبودن این شیء در بدو حدوثش باشد یا در مرحلۀ بقاء از مؤونه خارج شده باشد لذا سپری شدن یک سال از زمانی که شیء در مؤونه نیست محاسبه میشود و چنانچه یک سال کامل در مؤونهاش نباشد لزوم تخمیس پیدا میکند.