استاد سید محمد جواد شبیری پیرامون توثیق محمد بن حکیم فرمودند: دو راه برای توثیق او وجود دارد یکی نقل صفوان وبزنطی و ابن ابی عمیر از او و دوم روایت صحیحه ای که کشی نقل می کند
844 حَمْدَوَيْهِ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى، قَالَ حَدَّثَنِي يُونُسُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ حَمَّادٍ، قَالَ‏ كَانَ أَبُو الْحَسَنِ (ع) يَأْمُرُ مُحَمَّدَ بْنَ حُكيمٍ أَنْ يُجَالِسَ أَهْلَ الْمَدِينَةِ فِي مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَ أَنْ يُكَلِّمَهُمْ وَ يُخَاصِمَهُمْ! حَتَّى كَلَّمَهُمْ فِي صَاحِبِ الْقَبْرِ، فَكَانَ إِذَا انْصَرَفَ إِلَيْهِ، قَالَ لَهُ: مَا قُلْتُ لَهُمْ وَ مَا قَالُوا لَكَ وَ يَرْضَى بِذَلِكَ مِنْهُ.
با توجه به این که مناظره ها در آن زمان صرفا مناظره‌ی عقلی نبوده و بیشتر مناظرات حدیثی و نقلی بوده است، امام علیه السلام به کسی که قابل اعتماد نباشد، دستور مناظره نمی دهد، به همین دلیل از این روایت هم می توان وثاقت محمد بن حکیم را ثابت کرد.98/11/27

مرحوم نائینی در فوائد الاصول در جایی که تکلیف هست ولی به ما نرسیده است، از باب اینکه عبد نسبت به ملاکات و تکلیف مولا تفویتی نداشته است، می‌گوید بنابراین عقاب کردن کسی که بدون بیان بخواهند او را عقاب کنند، قبیح است از این جهت که او تفویتی انجام نداده است تا بخواهند او را عقاب کنند. در اجود‌التقریرات بحث را روی تفویت نبرده است بلکه روی عدم اقتضاء حرکت برده است و می‌گوید که اگر کسی مقتضای برای حرکت ندارد، عقاب کردن او قبیح است. 99/2/18

در سند توقیع معروف  که امام عصر ارواحنا فداه فرمودند وَ أَمَّا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ الْعَمْرِيُّ فَرَضِيَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ وَ عَنْ أَبِيهِ مِنْ قَبْلُ فَإِنَّهُ ثِقَتِي وَ كِتَابُهُ كِتَابِي(کتاب الغیبه ص362).این طور آمده : محمّد بن‏ يعقوب‏ عن‏ إسحاق‏ بن يعقوب ... بعضی گمان کرده اند که اسحاق بن یعقوب برادر کلینی می باشد در حالی که ظاهر عبارت این است که اسحاق بن یعقوب برادر محمد بن یعقوب نمی باشد، اگر برادر بودند تعبیر اسحاق بن یعقوب به کار نمی برد، ممکن بود تعبیر «اسحاق» بدون «بن یعقوب» به کار ببرد یا تعبیر اخی به کار برد.98/11/27

مرحوم نائینی فرموده در ظرف شک مقتضی برای تحرک عبد به سوی تکلیف مولا فراهم نیست لذا اگر مولا در فرضی که تکلیف او اقتضای تحریک نداشته عبد را بازخواست کند که چرا حرکت نکردی واو راعقاب کند عقاب او قبیح خواهد بود. در امور تکوینی هم همین طور است شخص تشنه ای که از وجود آب در مکانی خاص بی اطلاع است حرکتی نمی کند.
شهید صدر درنقد کلام ایشان فرموده:ما دو نوع محرک داریم یکی محرک تکوینی که منشأش وجود یک غرض تکوینی است نسبت به شئ ای که ملائم با قوه‌ای از قوای ما و یا با رغبتی از رغبات ماست مثل همان شخص تشنه.یکی هم محرک تشریعی یعنی حتی ما اگر در جایی غرض تکوینی نداشته باشیم و چیزی که به لحاظ عالم تکوین با قوه‌ای از قوای ما ملائم باشد و بخواهد ما را حرکت بدهد، نداشته باشیم ولکن باز یک محرک تشریعی نسبت به بعضی افعال داریم و آن حکم عقل است به لابدّیت حرکت به سمت فعلی که متعلق امر و اراده ی مولاست ولو طبق میل ما هم نباشد، ولی عقل به لابدیت حرکت حکم می کند.
نسبت به محرک تکوینی درست است که غالبا اشیاء به لحاظ وجود واقعی خود بدون علم ما محرک نیستند اما گاهی اوقات غرض و رغبت ما آنقدر زیاد است که با احتمال شئ هم حرکت می‌کنیم مثل فردی که خیلی تشنه باشد.نسبت به محرک تشریعی هم بازگشت انکار اقتضای حرکت در فرض شک در تکلیف به این است که شما دائره‌ی حق‌الطاعة را ضیق دیدید، اما اگر دائره‌ی حق‌الطاعة را موسع ببینید، حتماً اقتضای حرکت عبد هم در فرض شک در تکلیف وجود دارد.
استاد دردفاع از مرحوم نائینی فرمودند که مرحوم نائینی می‌گوید که احتمال حکم نمی‌تواند موجب تحرک باشد؛ چون احتمال وجود و عدم در کسی که شک دارد، مساوی است و احتمال وجود و عدم حکم هر دو را می‌دهد و نمی‌تواند حرکت کند.اما به ضمیمه ی امری خارج از احتمال مثل اینکه عبد در مقام احتیاط باشد طبق احتمال حرکت می کند.99/2/18 

مرحوم شیخ انصاری می فرماید زمانی می توان به سراغ قبح عقاب بلا بیان رفت که دلیل بر احتیاط تمام نباشد اگر شهید صدر معتقد است که عقل به صورت جزمی درفرض احتمال تکلیف از باب حق الطاعه حکم به وجوب احتیاط می کند خود همین دلیل بر احتیاط است که با این وجود نوبت به برائت نمی رسد.اما اگر عقل کسی چنین ادراک جزمی نداشت تا دلیل بر احتیاط تمام باشد نوبت به قبح عقاب بلا بیان می رسد.99/2/16

(به مناسبت ثبوت ماه شوال)
اگر در مقدمه ای از مقدمات اجتهاد، مکلف خود نظری داشته باشد نمی تواند در آن قسمت تقلید کند.
یا حتی اگر احتمال بیشتر بدهد که نظر خودش اقرب به واقع (یا...) است، باز نمی تواند در آن قسمت تقلید کند.
تقلید فقط در مقدمه ای است که اعتماد در آن به نظر مرجع، بیشتر از نظر شخصی خود فرد باشد.
کما این که در باب رجوع به خبره و متخصص در هر علم و زمینه ای دقیقا همینگونه عقلاء رفتار می نمایند.

مثال: مثلا ممکن است گفته شود همه مکلفینی که عربی بدانند، توان استظهار را دارند.
کما این که مردم به اصطلاح عوام، در گفت و گو با معصوم، خودشان کلام معصوم را استظهار می کردند.
(حداکثر بگوییم مکلفین چند مقدمه مرتبط با استظهار را به صورت تقلیدی فرابگیرند. اما بعد خود می توانند استظهار کنند.)

مثلا از احادیث صم للرویه و افطر للرویه می توانند خود استظهار کنند.
و صدالبته اگر نظرشان متفاوت با مرجع تقلیدشان باشد، نباید از او پیروی کنند. 
(و شاید بعض دیگر از مقدمات اجتهاد هم همین گونه باشد)

آیت الله سید احمد مددی حفظه الله :

استاد شهیدی از قول مرحوم آقای بروجردی نقل کردند که ایشان اجماع در مسائل تفریعی را که فقها مطرح نموده وپیرامون آن بحث کردند مثل مسائل فراوانی که در مبسوط شیخ مطرح شده است را معتبر نمی دانند  اما اجماع در مسائل متلقاه از عصر معصوم را معتبر می دانستند که در کتاب نهایه ی شیخ از این دست مسائل زیاد است.(قاعده ی نفی سبیل)

آیا تحولات اخیر بازار بورس با موازین فقهی انطباق دارد؟غلامعلی معصومی‌نیا عضو شورای فقهی بورس: